Halil Yörükoğlu’ndan yüzüne bakılmayanların öyküleri

Halil Yörükoğlu’nun ‘Keşke Yüzüme Baksanız’ isimli hikaye kitabı, İrtibat Yayınları tarafından yayımlandı. Birbirinden bağımsız on yedi hikayeden oluşan kitap, hayata karşı yabancılaşan, çağdaş vakitlerde yitip giden, kısaca yüzüne bakılmayan insanları bahis edinmekte.

‘Keşke Yüzüme Baksanız’, 2017 Yaşar Nabi Gençlik Ödülleri’nde “Dikkate Değer” bulunan ve birinci kitabı ‘Kaçış Rampası’, 2020 yılında yayımlanan Halil Yörükoğlu’nun ikinci kitabı. Birbirinden bağımsız on yedi hikaye hakkında genel manada kalem oynatmak güç olsa da kaba bir ayrım yapmak gerekirse kimi kıssalar çocukluk ve birinci gençlik travmalarına, kimileri ailevi travmalara, kimileri çağdaş hayatın içerisinde ezilen bireyin yalnızlığına, kimileri ise bağlantı ve aşk çıkmazlarına dayanmakta. Pek olağan olarak bu temaların iç içe geçtiği hikayeler de var. Birçoğu ise Berkeley’in şu cümlesini akla getiriyor: “Var olmak algılanmaktır.”

Kitapta dikkat çeken hikayelere değinmek gerekirse kanaatimce bunlar: ‘Her şey’, ‘Sadık Mehmet Kaya’, ‘Yolculuk ve Sevgilimin Youtube Premium üyeliği var’ ve ‘Erkek çocuk cabbar olur’. Birincisinde, ikinci tekil şahıs kullanımı epey çarpıcı. Bu sayede anlatıcı okuru hem metne fahri bir kahraman olarak dahil ediyor hem de adım adım ilerleyen bir kamera merceği misali metni sinematografik kılıyor. Ayrıyeten, hikayenin sonunda bir kedi olduğunu öğrendiğimiz anlatıcının kendi çeşidine aralı durarak onlardan “kediler” diye bahsetmesi fakat savcı ona tekme savurunca kendi gerçekliğinin farkına varıp kendi cinsinden birinci çoğul şahıs kipinde kelam etmeye başlaması ince bir detay.

İkincisinde ise insan çeşidi için birer etiketten ibaret olan isim ve göbek ismi üzerinden ortaya konmuş bir anne-oğul ilgisi kelam konusu. Kahramanın göbek ismi dedesinden, ismi da babasından. Babasının vefatıyla birlikte meskende Sadık, dışarıda Mehmet olan kahraman iki ismi ortasında bocalamakta zira konut, annesinin varlığıyla birlikte inançlı bölgesi. Öte yandan babanın vefatıyla birlikte yaşlı bayanın tek desteği olduğu için bir işte çalışmak dahi kahramanın gözünü korkutmakta. O denli ki “dışarı çıksa araba çarpacakmış gibi” çekinen bir adam kelam konusu.

“Kırk yedi saatlik Mehmet Bey faslı böylece bitmiş, ‘Oğlum Sadık’ dönemi kaldığı yerden devam edecekti. Ama benim de yeni bir hayata, başka başka insanlara ihtiyacım vardı. Bunlardan ona asla bahsetmedim.” (s.92)

Kısaca, anne-oğul ilgisinin karmaşık yapısını gözler önüne sermiş müellif. Annelik vasfının bayanın hayatını kuşatması, anneye güvenen çocuğun dış dünyada bocalaması ve anneye karşı bir çeşit bağımlılık geliştirmesi, yani bağlılık ve bağımlılık ortasındaki ince çizgide bireyleşemeyen ve dış dünyaya açılmakta bocalayan iki insan bahis edilmiş.

Üçüncüsünde ise anlatıcı bir otobüsün körüğüne düşerek ölen bir kişi. Körüğe sıkışıp kalan müteveffanın gözünden metropol hayatında tepkisizleşen, duyarsızlaşan, gözünün önündekini dahi göremeyecek hâle gelen, yalnızca günlük rutinini tamamlamaya programlanmış bir robota benzeyen insan yığını gözler önüne serilmekte. Öbür bir deyişle anlatıcıyı bireyin sembolik vefatı olarak görmek de mümkün.

Keşke Yüzüme Baksanız, Halil Yörükoğlu, 127 syf., İrtibat Yayıncılık, 2022.

“Dediğim gibi düşme ânımı hatırlıyorum ama nasıl ve nereden düştüğümü bilmiyorum. Hareket halindeki bir otobüse düştüğümü bilmiyorum. Hareket halindeki bir otobüse düştüğüm halde ne hayat ne de otobüs durdu. Her şey duraksamadan devam etti. Aynı bizim işyeri.” (s.97)

Dördüncüsü, şahsen en beğendiğim ve epeyce hayatın içinden bir hikaye. Anlatıcının bir bayan olduğu bu hikayede ağzı laf yapan, yüzeysel romantizme sığınan ancak hiçbir vasfı olmadığı için her gün farklı projelerle gelen, internet bağımlısı, lapacı erkek tipini odağına almış muharrir. Bayanın adamı bırakmamasının tek nedeni ise onu babasına benzetmesi.

“Sevgilim babama çok benziyor. Ben anneme benzemiyorum. Sevgilim videolardan sadece kâğıttan kuş yapmayı öğreniyor. Bir türlü kaybolmayan sevgilim bana, uçamayan kuşlar yapıyor.” (s.101)

Kitapta, üstte bahsedilen dört hikayeden evvel yer alsa da üslup bakımından bütün hikayelerden ayrıldığı için beşinci sıraya aldığım ‘Erkek çocuk cabbar olur’ ise üslubu ve söz takımıyla ön plana çıkıyor. Yörük bir ailenin trajedisini bahis edinen hikayede dikkat çeken bir başka nokta ise tabiat ögelerinin kullanımı. Tıpkı Yaşar Kemal’de olduğu üzere olayların seyrine nazaran değişen bir tabiat mevcut. Yani, tabiatın da hikayenin şahıs takımında yer aldığını söylesek yanlış olmaz.

“Alvala bir akşam vakti. Belli ki deniz sessiz. Balıklar karataşın oyuğunda uykuda. Rüzgâr yok. Rüzgârın getirdiği, insanı sersemletecek bir ıslık yok. Bir şey olacak da sanki, bir ses istiyor.” (s.52)

Tüm bunlarla birlikte farklı seyirde olsa da okurda benzeri tat bırakan hikayeler de var. Bunun sebebi birbirini andıran sahnelerin yahut benzeri tasvirlerin yer alması. ‘Annem hâlâ kırk yedi kilo’ hikayesinde başkahraman, iş mülakatına giden ve patates cipsi yiyen bir bayan. Buna paralel olarak ‘Acıktık, poğaça yedik’ hikayesinde de yeniden cips yiyen ve tekrar işsiz olan bir bayan kelam konusu. Öte yandan, yeniden birebir hikayede terleyen bayan gömleğinin üst düğmelerini açıp, sonuna kadar açtığı çeşmenin altında yüzünü yıkayarak rahatlamaya çalışmakta. Akabinde gelen ‘Kısa kollu gömlek’ isimli hikayede de yeniden su ile arınmaya çalışma durumu var. Elbette iki hikaye de mevzu ve seyir açısından büsbütün farklı. Lakin birbirini anımsatan sahnelerin tekrarı okur için dezavantaj. Tıpkı, otuzlu yaşların başında yalnızlık çeken, terk edilen veya tetikleyici bir olayla birlikte maziye dönen erkek kahramanların çokluğu üzere.

‘Limon kolonyası’ ve ‘Seni Seviyorum’ hikayelerinde de erkek kahramanların yansıları misal. İki kahraman da şuurunu kaybederek dürtüsel davranmakta. Birincisinde, sevdiği bayanı berber televizyonunda gören adam aygıta karşı “Onun ismi Özlem, Özlem!” diye haykırıp bütün esnafı başına toplayacak kadar önemli bir kriz, bir çeşit şuur yitimi yaşıyor. İkincisinde ise birisi arabasının art camına “Seni seviyorum” yazdığı için kahveye giderek “Lan Pınar benim karım. Kim lan o namussuz, bu ne demek?” diye nara attıktan sonra yumruğu boşa niyet yere kapaklanıp hastanelik olan, hastaneden çıktıktan sonra da posta kutusuna atılan sarı zarf yüzünden yeniden mahalleyi ayağa kaldıracak kadar şedit bir kıskançlık krizi geçiren paranoyak kocayı okuyoruz. Bahsedilen hikayelerin husus ve seyir açısından büsbütün farklı olduğunun altını çizmekle birlikte misal yansıların ve birbirini çağrıştıran durumların varlığı her hikayeden farklı bir tat almayı amaçlayan okur için mahzur teşkil etmekte.

Farklı hikayelere değinmek gerekirse, kimileri tetikleyici bir öge üzerinden travmatik geçmişe yapılan seyahat formunda. On dört yaşındaydım hikayesindeki kahramanın “N’aber ablası?” cümlesini duyarak çocukluk aşkı Sevda’yı düşünmesi veyahut ‘Taze Nohut’ hikayesindeki öğretmen bayanın pazarda nohut gördükten sonra şark hizmetinde başına gelen fecî olayı hatırlaması üzere.

Kitabın başlığı ise ‘Annem kırk yedi kilo’ hikayesindeki bir pasaja atıfta bulunuyor üzere. Bu hikayede annesi tarafından ezilen, üvey babası Cevat’la yaşayan bir bayanın iş mülakatında yaşadıkları anlatılmakta. Ne konutta ne de dışarıda yüzüne kimsenin bakmadığı bayanın iç sesini duyuyor okur:

“Peki ben size bir soru sorabilir miyim beyefendi? Siz neden benim yüzüme bakmıyorsunuz? Annem de bakmıyor, Cevat Abi zaten bakmıyor. Babam bakar mıydı onu unuttum, hem onun baktığı yüzüm de değişmiştir. O da bakmamış sayılır.” (s.22)

Sözün özü, ‘Keşke Yüzüme Baksanız’, toplumda bir türlü var olamayan, öteki tarafından görülmeyen bireyleri olay ekseninde duru sözlerle anlatan bir kitap olarak karşımıza çıkmakta. Diğer bir sözle, hikayelerinde var olmanın algılanmak olup olmadığını irdeliyor Yörükoğlu.